کبد چرب (به انگلیسی: Fatty liver) در پزشکی حالتی برگشت پذیر از تجمع واکوئول های چربی در سلول‌های کبدی است که با التهاب کبد مشخص میشود که در بین مردم به تنبلی کبد نیز معروف است، در ادامه این مقاله سعی بر این داریم که بیشتر با این بیماری آشنا شویم، علائم کبد چرب را بررسی کنیم و راه های درمان کبد چرب را بشناسیم و باهم مرور کنیم تا برای کنترلی و برای کبد چرب چی بخوریم.
کبد چرب چیست؟
کبد دومین ارگان بزرگ یکی از ارگان های مهم بدن است که سم زدایی از دارو ها، دفع محصولات زائد ناشی از تخریب و نوسازی گلبول های قرمز خون به صورت صفرا، تولید فاکتور های انعقادی خون، ذخیره قند به صورت گلیکوژن و نیز تنظیم سوخت و ساز قند و چربی، فرآوری مواد غذایی، از مهمترین نقش های آن در بدن می باشد.
کبد در حالت عادی، مقدار کمی چربی دارد که طبیعی است. اما زمانی که مقدار چربی‌ها بیشتر از حد معمول باشد، بیماری کبد چرب بروز پیدا می‌کند. در واقع اگر بیشتر از 5 تا 10 درصد از وزن کبد شما را چربی تشکیل دهد، به احتمال زیاد شما دچار این بیماری هستید. به عبارت دیگر، کبد چرب به دلیل تجمع چربی داخل کبد، به وجود می‌آید.
این بیماری در حالت اولیه نشانهٔ خاصی ندارد اما با پیشرفت بیماری و عدم کنترل و درمان آن علائم ظهور پیدا می کند که با هم در ادامه آنها را بررسی می کنیم تا متوجه شویم برای کبد چرب چی بخوریم و چه راه های درمانی برای این بیماری وجود دارد.
انواع کبد چرب
- کبد چرب غیرالکلی(NAFLD)
- کبد چرب الکلی(AFLD)
کبد چرب غیرالکلی چیست؟
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل شده و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد. انواع این بیماری با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص میشود که ۱۰ درصد یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد.
کبد چرب الکلی چیست؟
این بیماری جزء اولین مرحله‌های بیماری‌های کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی‌ها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبد چرب کم‌کم درمان می‌گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.
دسته بندی(گرید) کبد چرب
کبد چرب از نظر میزان پیشرفت به ۴ گرید دسته‌بندی میشود :
- گرید ۱ ( کبد چرب ساده ) :
ساده‌ترین نوع آن است که دلیل آن خوردن مواد غذایی ناسالم است. البته اگر سوال شما این است که برای کبد چرب چی بخوریم؟ نگران نباشید این گرید با افزایش فعالیت‌های روزانه و تغذیه سالم کاملاً برطرف می‌گردد.
- گرید ۲ ( استئاتوهپاتیت ) :
در این حالت وضعیت بیمار کمی سخت‌تر و پیچیده تر میشود این حالت از کبد چرب، رژیم غذایی خاص خود را نیز دارد.
- گرید ۳ ( فیبروز ) :
این حالت تنها با بهبود سبک زندگی قابل درمان خواهد بود ورزش، تغذیه مناسب (کاهش مصرف انواع گوشت، فست فودها، چربی‌ها و غذاهای چرب و…) کاهش استرس و دیگر موارد. البته این هشداری است برای افراد دارای کبد چرب گرید ۲ و ۱ که در درمان بیماری خود سهل انگاری می‌کنند.
- گرید ۴ ( سیروز ) :
سیروز وضعیت مهلکی است که میتواند به نارسایی کبدی نیز منجر شود جلوگیری از پیشرفت آن بسیار حائز اهمیت است، برای جلوگیری از پیشرفت این بیماری و ایجاد عوارض، برنامه درمانی مورد توصیه پزشک خود را به دقت دنبال کنید.، در صورت اقدام نکردن برای بهبود بیماری پیوند کبد برای فرد احتیاج میشود.
علائم کبد چرب چیست؟
این بیماری معمولاً علامتی ندارد! و یا در بسیاری از موارد این بیماری علائم قابل توجهی ندارد، همینطور بسیاری از افراد از علائم کبد چرب آگاهی ندارند و ممکن است دچار این عارضه باشند ولی خودشان اطلاعی نداشته باشند.
این بیماری همین طور که در بالا اشاره شد علائم قابل توجهی ندارد، اما ممکن است در بعضی افراد احساس خستگی یا احساس ناراحتی و درد در سمت راست بالای شکم ایجاد کند. این بیماری در بعضی از افراد عوارضی مانند زخم کبدی ایجاد می‌کند، به طور کلی بعضی از شایع ترین علائم کبد چرب عبارتند از :
- خستگی و ضعف
- کاهش یا افزایش وزن
- مشکلات گوارشی
- خارش پوست
- بزرگ شدن سینه در مردان
- مشکلات قاعدگی در زنان
- احساس تورم و یا درد در ناحیه کبد یا سمت راست بالای شکم
- زرد شدن پوست یا چشم ها
- گرمای کف پا مخصوصا در شب
- مشکلات و آشفتگی ذهنی، افسردگی، عدم تمرکز
- خوشه‌های شبکه مانند رگ‌های خونی در زیر پوست
مهمترین علل و دلایل ابتلا به کبد چرب
اگر مقدار چربی در کبد بیش از 5% وزن کبد باشد فرد مبتلا به کبد چرب شده است، معمولا حدود هشتاد درصد بیماران مبتلا به کبد چرب چاق هستند یا اضافه وزن دارند، دیابت و بالا بودن فاکتورهای چربی خون از علل و عوامل زمینه‌ای آن می‌باشند. عوامل مختلفی که باعث تغییر متابولیسم و سوخت و ساز در بدن می‌شوند شامل کاهش ناگهانی وزن، سوء تغذیه، تغذیه وریدی می توانند با عث ابتلا به کبد چرب باشند
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که چربی زیادی در بدن تولید شود یا متابولیسم چربی به خوبی صورت نگیرد. چربی اضافی در سلول‌های کبدی ذخیره شده و باعث این بیماری میشود. تولید این چربی میتواند علل مختلفی داشته باشد و این علامت ها در چه افرادی نمود بیشتری دارد که د ادامه به آن اشاره خواهیم کرد. همچنین در ادامه خواهیم گفت که کبد چرب چه خطراتی برای بدن دارد و برای کبد چرب چی بخوریم تا این بیماری درمان شود
عللی که شیوع بیشتری دارد و عوامل زمینه ساز مهمی هستند :
- چاقی
- تغذیه نامناسب و مصرف غذاهای فست فودی و پرچرب
- سبک زندگی نادرست
- عدم تحرک
- افراد دیابتی و افراد دارای قند خون بالا
- بالا بودن چربی خون به ویژه تری گلیسیرید
- افراد دارای فشار خون بالا
- مشروبات الکلی
دیگر عوامل کبد چرب و یا همچنین عللی که شیوع کمتری دارند :
- نوشیدن مشروبات الکلی حتی به میزان کم
- اضافه وزن
- مصرف بعضی از داروها یا بیش از حد مصرف کردن داروها
- استرس
- مشکلات تیروئید
- برخی از عفونت‌ها مانند هپاتیت C و اچ آی وی (HIV)
- مصرف طولانی مدت کورتون ها و مسکن ها
- بارداری
- ژنتیک و وجود سابقه خانوادگی
- سندروم روده تحریک پذیر ( IBS )
- مصرف نوشیدنی های گازدار و قند دار
- تغذیه نامناسب
بعضی از رفتارها و عادت های نادرست که زمینه ساز ابتلا به کبد چرب می شوند:
در این مقاله میخواهیم به شما بگوئیم که باید برای کبد چرب چی بخوریم اما بعضی اوقات باید سعی کنیم از مصرف بعضی مواد غذایی و بعضی رفتارها اجتناب کنیم چون پیشگیری بهتر از درمان است!
- خوردن آب مخصوصا آب سرد بعد از غذا یا همراه با غذا
- سیگار و استفاده از مشروبات الکلی حتی به میزان کم
- عدم تحرک و پیاده روی
- از مواد غذایی فرآوری شده کمتر استفاده کنید
- مصرف خودسرانه دارو و مکمل نداشته باشید
علل ابتلا به کبد چرب از نظر طب سنتی
از نظر طب سنتی مزاج کبد به طور طبیعی دارای مزاج گرم و تر(مرطوب) است. سرد شدن کبد و غلبه سردی و رطوبت در دستگاه گوارش باعث ایجاد کبد چرب در بدن می شود، مصرف زیاد مواد غذایی دارای طبع سرد، پرخوری، زیاده‌روی در مصرف نوشیدنی‌های گازدار، شیرینیجات، نوشیدن آب سرد بلافاصله پس از غذای گرم مخصوصا غذای چرب، و افراط در مصرف گوشت قرمز، افراط در مصرف میوه به خصوص میوه های سرد و رطوبی، کاهش مصرف سبزی و فیبر غذایی و…
خطرات و عوارض کبد چرب برای بدن
در اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب، مشکل جدی برای کبد ایجاد نمی‌شود. کبد چرب از نظر بالینی یک اختلال پایدار و ساکت شناخته شده و در بیشتر موارد سبب اختلال شدیدی در کبد نمی‌شود و با درمان بهبود می‌یابد؛ ولی در تعداد اندکی از بیماران با گذشت زمان بافت جوشگاهی و فیبروز در کبد ایجاد شده و در نهایت سیروز و نارسایی کبد ایجاد میشود. چون پیش‌بینی مسیر بیماری در یک فرد و این که در کدام بیمار پیشرفت خواهد کرد، مشکل است، درمان و کنترل آن برای همه مبتلایان الزامی است.
سیروز عارضه اصلی است که اگر درمان نشود به بروز مشکلاتی مثل آسیت (تجمع مایع در شکم)، واریس مری (تورم وریدهای مری که می‌توانند پاره شوند و خونریزی کنند)، آنسفالوپاتی کبدی (گیجی، خواب‌آلودگی و گفتار نامفهوم)، سرطان کبد و نارسایی کبد منجر شود.
در بسیاری موارد، امکان بهبود این بیماری از طریق تغییر سبک زندگی وجود دارد. این تغییرات ممکن است به پیشگیری از آسیب کبدی و ایجاد زخم کمک کند. این بیماری در صورت عدم درمان میتواند باعث التهاب، آسیب به کبد و زخم برگشت‌ناپذیر شود.
آمار ابتلا به کبد چرب در ایران
طبق آمار به‌دست آمده حدود ۴۰٪ از مردم ایران به بیماری کبد چرب مبتلا هستند، در ایران آمار کبد چرب غیرالکلی بسیار بالا است. سبک زندگی ناسالم، تغذیه ناسالم و پرکالری علت اصلی این مشکل می باشد. و سوال همیشگی ما این است برای کبد چرب چی بخوریم؟!
در ایران چاقی به یک عارضه مهم تبدیل شده و کودکان تا بزرگسالان را درگیر کرده است. چاقی یکی از عوامل اصلی ابتلا به کبد چرب است.
راه های تشخیص کبد چرب چیست ؟
تشخیص کبد چرب توسط پزشک
در این روش که کاملترین و قابل اطمینان ترین روش است پزشک ضمن گرفتن شرح حال بیمار و بررسی آن انجام معاینه بدنی مانند بررسی التهاب کبد با فشار دادن و لمس شکم از بیمار می خواهد برای انجام آزمایش و تصویربرداری اقدام کند تا بتواند به وضعیت کبد پی ببرد تا بدانیم برای کبد چرب چی بخوریم، این آزمایشات عبارتند از:
- آزمایش خون
( آنزیم‌های کبدی ) مانند آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، سنجش سطح آلکالین فسفاتاز (ALP) در خون.
- سونوگرافی کبد
روش های تصویربرداری مانند سونوگرافی و سی تی اسکن
- بیوپسی از کبد
نمونه برداری از بافت کبد که همه افراد نیازمند این روش تهاجمی نیستند و افرادی که دچار عوارض شدید التهاب کبد مانند سیروز کبدی باشند، ممکن است پزشک به انجام بیوپسی توصیه کند.
تشخیص کبد چرب در منزل
روش های تشخیص کبد چرب در منزل متفاوت هستند و می توانید از آن ها برای تشخیص استفاده کنید تا بهتر متوجه شویم برای کبد چرب چی بخوریم، البته این روش ها احتمالی هستند و بهترین روش مراجعه به پزشک می باشد.
- آبغوره
آبغوره به تشخیص این مشکل کمک می کند و هم برای کاهش میزان چربی خون مفید است.
تقریبا یک استکان آبغوره ی طبیعی بنوشید و حدود ۵۰ ثانیه تا 1 دقیقه صبر کنید. بعد از آن اگر دهان شما آب افتاد قند خون بالا دارید اما اگر دهان شما خشک شد، باید بدانید یک مشکل در کبدتان وجود دارد و ممکن است کبدتان چرب باشد و برای اینکه از این مشکل اطمینان پیدا کنید باید به پزشک مراجعه داشته باشید و تست های کبد چرب را انجام دهید.
- تشخیص از روی زبان
زبان به عنوان یک ابزار در کنار روش‌های دیگر، به تشخیص سلامت فرد کمک می‌کند. رنگ زبان سالم یکنواخت و صورتی است و وجود لکه و رنگ های مختلف می تواند نشانه مشکل در کبد باشد.
- وجود لکه های پوستی در بدن
مشاهده لکه های قهوه ای در قسمت های مختلف بدن و به ویژه شکم، کمر و گردن که قبلا نبودند، می تواند به علت بروز کبد چرب باشد و برای اطمینان از این موضوع انجام آزمایش خون توصیه می شود.
- اگزما و جوش های پوستی و خارش بدن
راه های پیشگیری و درمان کبد چرب (برای کبد چرب چی بخوریم؟)
اگر سوال شما این است که برای کبد چرب چی بخوریم، پس در ادامه با ما همراه باشید.
در حال حاضر هیچ داروی قطعی برای درمان کبد چرب در دسترس نیست و بیمار باید با اصلاح سبک زندگی و مصرف بعضی داروها برای کمک به درمان این بیماری اقدام کنیم و باید بدانیم برای کبد چرب چی بخوریم، در صورتی که بیماری به مراحل خطرناکی مانند سیروز کبدی تبدیل شده باشد، شاید تنها گزینۀ برای بیمار، پیوند کبد باشد.
اقدامات برای درمان کبد چرب و اینکه بدانیم برای کبد چرب چی بخوریم و چه کارهایی انجام دهیم عبارتند از :
1- تغییر سبک زندگی
- ورزش کنید؛ انجام حداقل 30 دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته
- وزنتان را کاهش دهید؛ تحقیقات متخصصین نشان می دهد که کاهش وزن یکی از بهترین روش ها برای کنترل یا درمان کبد چرب است.
2- رژیم غذایی سالم
سوالتان این است برای کبد چرب چی بخوریم؟ غذای سالم!
- داشتن رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی که البته سعی کنید میزان کالری، چربی اشباع و چربی ترانس آن محدود باشد.
- مصرف میوه، سبزیجات، صیفی جات، حبوبات، لبنیات، و غلات را در برنامه غذایی‌تان قرار دهید.
- مصرف زردچوبه،سیر، روغن زیتون، چای سبز، دانه چیا
- مصرف به اندازه از پروتئین های حیوانی
- مصرف غذاهای دارای فیبر،
- پرهیز ار مصرف غذاهای ناسالم، پرچرب و پرشکر
3- بررسی و درمان عوامل خطر ساز و عواملی که باعث چربی کبد می شوند
- بررسی و کنترل قند خون و دیابت
- آزمایش چربی خون ( تری گلیسیرید و کلسترول )
- آزمایش بررسی آنزیم های کبدی
- بررسی و کنترل فشارخون
- بررسی و درمان بیماری های زمینه ای، بررسی عفونت ها و بررسی اختلالات متابولیک مانند اختلالات غده تیروئید
- اجتناب از مصرف مشروبات الکلی
4- استفاده از داروها و مصرف ویتامین E
برخی شواهد و تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف مکمل‌های ویتامین E و ویتامین C ممکن است به جلوگیری یا درمان آسیب کبدی ناشی از این بیماری کمک کند.
5- استفاده از روش های طب سنتی برای پیشگیری و درمان
طب سنتی تدابیر دقیق و موثری برای درمان کبد چرب دارد و به کمک می کند تا بدانیم برای کبد چرب چی بخوریم که عبارت است از:
- از غذاهای گیاهی بیشتر استفاده کنید تا غذاهای حیوانی و پرچرب
- استفاده از سبزی‌های تازه، سیر و پیاز خام، انواع آش‌ها
- استفاده از دانه هاو ادویه های مناسب مانند زردچوبه، هل، دارچین، زیره، دانه چیا، دانه کتان، خاکشیر، زعفران، تخم گشنیز و…
- استفاده زیاد از غذاها و میوه ها با طبع سرد اجتناب کنید یا محدود کنید
- از غذاهای دارای طبع بسیار گرم اجتناب کنید
- در صورت داشتن یبوست آن را درمان کنید
- از مصرف سرخ کردنی ها و غذاهای چرب و پرکالری اجتناب کنید یا مصرف آنرا محدود کنید
- سعی کنید از نان های سبوس دار استفاده کنید
- خواب زود هنگام شبانه برای سلامت کبد بسیار مفید است
- انجام ورزش سبک و مداوم را در نظر داشته باشید
- روزه شرعی بگیرید
- از مصرف مشروبات الکلی به جد پرهیز کنید حتی مصرف کم
- فست فودها، تنقلات شیمیایی، کنسروها،سس ها، غذاهای دارای مواد نگهدارنده، نوشابه و آبمیوه های صنعتی را کنار بگذارید یا بسیار محدود کنید
- از مصرف آب سرد ( یخ ) پرهیز کنید مخصوصا بعد از غذا
- پائین آوردن چربی خون
1-5 داروهای گیاهی برای کبد چرب چی بخوریم ؟
- مصرف روزانه یک استکان از مخلوط برابر عرق کاسنی و عرق شاهتره
- مشاوره با پزشک مطمئن برای انجام حجامت
- ماساژ روغن زیتون روی شکم قسمت کبد.
- مصرف عرق های گیاهی مانند عرق خارشتر، خارمریم، عرق آرتیشو ( کنگر فرنگی )
6- طب سوزنی
به پزشک مراجعه کنید
برای مشورت و تدابیر درمانی، انجام آزمایش، سونوگرافی و بررسی بیشتر شما می توانید به پزشک مراجعه کنید، ما در درمانگاه امام محمدباقر (ع) آماده ارئه خدمات به بیماران گرامی می باشیم.
سخن پایانی
امروزه به دلیل افزایش ابتلا به کبد چرب یکی از سوالات افراد این است که برای کبد چرب چی بخویم؟ کبد چرب از بیماری‌های شایع جهانی است که بسیاری از افراد درگیر آن هستند. اما با توکل به خدا، انجام فرائض دینی و در پیش گرفتن یک زندگی ساده و بی تجمل و با تغییر برخی عادت‌ها و انجام بعضی دستورات، استرس ها و غصه ها را از خود دور کنید تا سلامتی را برای خود به ارمغان بیاورید، در این مقاله سعی شد که بدانیم برای کبد چرب چی بخوریم و چه راهکارهای برای درمان آن وجود دارد.
بعضی از منابع : shiateb – fa.parsiteb.com – mayoclinic.org – healthline